Etnomüzikolojik çerçevede kadim Gregoryen ritüeli: Miçing Ayini

Özet

Durum çalışması deseni üzerinden yürütülen makalede, Türkiye topraklarındaki ilk Apostolik Ermeni kilisesi olan Kayseri Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi (1191)’nde senede bir kez icra edilen Miçing Ayini, etnomüzikolojik çerçevede ele alınmıştır. Gregoryen Ermeniler için Kayseri, atalarını ve kutsal olan mekânı temsil eder. Bu kutsal ziyaret, ukhtagnatsutyun (ուխտագնացություն) denilen “hac” ile benzer niteliktedir. Miçing’in anlamı/önemi ve komünyon ritüeli, çalışmanın felsefi arka planını oluşturmaktadır. Ayin, Gregoryen Hristiyanlar’ın büyük oruç dönemi içinde yer alır ve temel itibariyle, yüzyıllardır süregelen Anadolu Ermeni Gregoryen cemaatinin kadim aktarımları ve birtakım modernizasyonlarla birlikte günümüzdeki halini almış olan Surp Badarak (Kutsal Sunu)’ın icrası üzere gerçekleşmektedir. Ayine katılımsız gözlemci kimliği ile dahil olunup, bulgulara yönelik veriler gözlem, kamera kayıtları ve görüşmeler ile elde edilmiştir. Ayin repertuvarı, Gomidas Vartabet’in düzenlediği çok sesli notasyon üzerinden takip edilmiş, Arel-Ezgi-Uzdilek nazari anlayışı/altyapısı üzerinden dikte edilip, makam tonlarına uygun şekilde yeniden yazılmıştır. Reçitatif icraların notasyonu ise yalnızca dikte yöntemi ile elde edilmiştir. Ayin boyunca Hicaz, Hüzzam, Rast, Segâh, Acem ve Buselik makamlarının kullanıldığı, özellikle reçitatif icralarda Gomidas'ın yalın standardizasyonundan farklı olarak geleneksel/makamsal melodik kurgulara yer verildiği anlaşılmıştır.