Türk Müziği

Azerbaycanlı bir piyanistin Anadolu’daki izleri: Hagigat Maharramova’nın akademik ve sanatsal mirası

2025-08-24T06:55:58+00:00

Bu çalışma, Azerbaycanlı piyanist ve akademisyen Prof. Dr. Hagigat Maharramova’nın sanat yaşamını, akademik kariyerini ve Türkiye’de özellikle Erzurum’da yürüttüğü sanatsal faaliyetleri kapsamlı biçimde incelemektedir. Araştırma, Maharramova’nın müzik eğitimi sürecinde edindiği teknik ve üslup özelliklerin, Azerbaycan müzik geleneğinin temel unsurlarıyla nasıl şekillendiğini ve bu unsurların Türkiye’deki müzik eğitimine nasıl yansıdığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemleri kullanılmış; veriler, yapılandırılmamış görüşme tekniği, doküman analizi ve basın taraması yoluyla toplanmıştır. Katılımcı olarak Maharramova ile gerçekleştirilen görüşmede, onun eğitim geçmişi, sanat anlayışı, öğrenci yetiştirme felsefesi ve sanatsal etkinlikleri hakkında ayrıntılı bilgiler elde edilmiştir. Bulgular, Maharramova’nın repertuvar seçiminde Azerbaycan, Türk ve Rus bestecilerine dengeli biçimde yer verdiğini, teknik yetkinliği sanatsal sezgiyle birleştiren bir eğitim anlayışını benimsediğini göstermektedir. Erzurum’da düzenlediği piyano günleri, klasik müzik festivalleri ve konser dizileri, hem öğrenciler hem de bölge halkı üzerinde kalıcı etkiler bırakmıştır. Ayrıca, onun aracılığıyla Azerbaycan müzik geleneğine ait eserler Türkiye’de ilk kez seslendirilmiş, böylece iki ülke arasındaki kültürel etkileşim güçlenmiştir. Araştırma, Maharramova’nın Türkiye’deki faaliyetlerinin, Azerbaycan müzik kültürünün teknik, üslup ve repertuvar özelliklerinin piyano eğitimi yoluyla aktarımına önemli katkılar sunduğunu ortaya koymaktadır. Bu yönüyle çalışma, iki ülke arasındaki ortak müzikal mirasın somut bir sanatçı örneği üzerinden belgelenmesi bakımından literatürdeki boşluğu doldurmakta ve bölgesel müzik tarihi araştırmalarına özgün bir katkı sağlamaktadır.

Arzu Memmedova’nın vokal lirikasına Arif Melikov geleneklerinin etkisi

2025-08-28T06:05:02+00:00

Bu makalede, bestecilik sınıfının yetenekli temsilcilerinden biri olan Arzu Memmedova’nın vokal lirikası üzerindeki hocası Arif Melikov’un yaratıcı geleneklerinin etkisi analiz edilmektedir. Arif Melikov yalnızca Azerbaycan’da değil, aynı zamanda uluslararası akademik çevrelerde ve dünya müzik sahnesinde de değeri kabul edilmiş, eserleri dünya orkestralarının repertuarlarına dahil edilmiş, müzik dünyasının evrensel diliyle konuşan nadir bestecilerden biri olmuştur. Bu amaçla, Arzu Memmedova’nın şair Vagif Sametoğlu’nun sözlerine bestelediği vokal dizisi analiz edilmiştir. Bu dizideki müzikal imgeler, müzik dili ve duygusal karakter bakımından Arif Melikov’un vokal liriğiyle paralel ve uyumlu yönler gözlemlenmektedir. Eserlerdeki melodik temalar, ifade dili ve duygusal yönelimler, Melikov’un vokal liriğini hatırlatan temel unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Müzikal anlatımda söz ve ses arasında güçlü bir uyum kurulmakta; şiirin içeriğine bağlı olarak değişen yapısal formların seçimi özellikle dikkat çekmektedir. Bestecinin yaklaşımında şiirin anlamını derinleştiren ve ifadeyi güçlendiren yaratıcı çözümler ile geleneksel duyarlılığın çağdaş kompozisyon anlayışıyla sentezi ön plana çıkmaktadır. Memmedova’nın eserlerinde ses ile anlam arasında kurulan bu uyum, duygusal yoğunluk ve melodik anlatımla birleşerek, çağdaş Azerbaycan vokal müziğinin estetik zenginliğini açık bir biçimde ortaya koymaktadır.

Azerbaycan'da tasavvuf müziğinin yansımalarına yönelik inceleme

2025-08-24T06:56:49+00:00

Azerbaycan tasavvuf felsefesi dünya felsefe tarihinin ayrılmaz bir parçasıdır. Tasavvuf tarihi Azerbaycan mutasavvıflarının faaliyetleriyle zenginleşmiştir. Makalede ilk kez Azerbaycan'da var olan tasavvuf müziği geniş bir şekilde araştırmaya dahil edilmektedir. Rifai, nakşibendi ve diğer zikir müzikleri ilk kez incelenmiştir. Azerbaycan Tasavvuf müziğinin birtakım sorunları hala çözülememiştir. Bu sorunların araştırılması için bu müzik türünün kökeni, tarihi ve icra kurallarının araştırılması gerekmektedir. Araştırmanın temel amacı çağdaş Azerbaycan'da yeni oluşan veya uzun yıllardır gizlice faaliyet gösteren tasavvuf müziğini araştırıp ortaya çıkarmaktır. Araştırma sırasında tasavvufla ilgili literatür örneklerine başvurulmuştur, zikr törenlerine katılarak müzik örnekleri toplanmıştır. Aynı zamanda mutasavvıf Fahreddin Salim'in, “Savalan” grubunun bestelediği eserler de incelenmiştir. Ayrıca YouTube platformundan da bazı müzik örnekleri alınmıştır. Araştırma sırasında, günümüzde tasavvuf müziğine olan ilginin sadece kültürel ortamda kaldığı, zikir töreni aracı olarak önemini yitirdiği sonucuna varılabilir. Ayrıca farklı kaynaklardan topladığımız müzik örnekleri arasında biçim açısından bir benzerlik yok ancak şiirsel metin açısından aynı felsefi düşünce açıkça görülüyor. Azerbaycan'da tasavvuf müziği tarihsel olarak bastırılmış ve hafızalardan silinmiştir. Bu konu araştırmacılar tarafından daha kapsamlı olarak incelenmeli ve yeniden güncellenmesi gerekmektedir.

Kamal Ahmadov’un şehitlere yönelik ağıtlarının incelenmesi

2025-08-04T12:51:30+00:00

Bu makalede Azerbaycan'ın bağımsızlığı uğruna canlarını veren şehitlere ithaf edilmiş eserler yer almaktadır. Kamal Ahmadov'un son eseri "Requiem" ilk kez inceleniyor ve eserin vatansever içeriğinin ortaya konulmasına odaklanılıyor. Eserde ebediyete kavuşan şehitlerden bahsedilmektedir. Yazıda, vatanlarının özgürlüğü için canlarını feda eden annelerin ve kahramanların veda sahnesi canlandırılıyor. Bu yönleri onun bir mersiye bestesi olduğunu vurgulamaktadır. Bu makalede, genel olarak dinî bir tür olan ağıt türünün gelişim evreleri ele alınmakta ve kendine özgü örnekleri vurgulanmaktadır. Bu nedenle besteci Kamal Ahmedov’un dekanonik kilise müziği formlarıyla hiçbir bağlantısı olmayan, duygusal açıdan daha çok bir mersiyeyi andıran bu eseri çalışmaya dâhil edilmiş ve eserin yapısı ve özellikleri incelenerek incelenmiştir. Makalede K. Ahmadov'un "Requiem" eserindeki koro partileri ve diğer solo partiler dikkatimize sunulmaktadır. Makalede modern oratoryo ile antik çağlarda bestelenen koro eserleri arasındaki farklar vurgulanıyor. Burada Doğu ve Batı müziğinin birlikteliğiyle karşılaşıyoruz. Makalede şehitler ve vatan hakkında diğer önemli Azerbaycan bestecilerinin yazdığı çok sayıda eserin adı zikrediliyor. Bunlar arasında Ogtay Kazimi, Azer Rzayev, Covdat Hacıyev, Malik Guliyev, Ramiz Mirişli ve diğerlerinin bu konuda yarattıkları eserler ele alınmaktadır. Makalede, Fransız besteci Pierre Tilloy'un Hocalı soykırımı kurbanlarının anısına adanan "Hocalı 613" adlı eserine yer veriliyor. Nitekim halk destanlarında, sözlü kültürde, muğamda ve ozan sanatında bu temayı yansıtan pek çok örnek bulabiliriz. Azerbaycan bestecileri, 20. yüzyılın sonu ve 21. yüzyılın başında yaşanan trajik olaylarla ilgili vatanseverlik temalı eserler ortaya koydular. 20 Ocak şehitlerine, Hocalı Soykırımı'na ve Karabağ Savaşı'na adanan eserler aslında birer müziksel kroniktir. Koro müziği demokratik bir tür olarak günümüzün en güncel sorunlarını yansıtır ve bu nedenle kantatlarda, oratoryolarda, gazellerde ve koro şarkılarında vatanseverlik teması ön plana çıkar.

Etnomüzikolojik çerçevede kadim Gregoryen ritüeli: Miçing Ayini

2025-08-08T10:10:06+00:00

Durum çalışması deseni üzerinden yürütülen makalede, Türkiye topraklarındaki ilk Apostolik Ermeni kilisesi olan Kayseri Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi (1191)’nde senede bir kez icra edilen Miçing Ayini, etnomüzikolojik çerçevede ele alınmıştır. Gregoryen Ermeniler için Kayseri, atalarını ve kutsal olan mekânı temsil eder. Bu kutsal ziyaret, ukhtagnatsutyun (ուխտագնացություն) denilen “hac” ile benzer niteliktedir. Miçing’in anlamı/önemi ve komünyon ritüeli, çalışmanın felsefi arka planını oluşturmaktadır. Ayin, Gregoryen Hristiyanlar’ın büyük oruç dönemi içinde yer alır ve temel itibariyle, yüzyıllardır süregelen Anadolu Ermeni Gregoryen cemaatinin kadim aktarımları ve birtakım modernizasyonlarla birlikte günümüzdeki halini almış olan Surp Badarak (Kutsal Sunu)’ın icrası üzere gerçekleşmektedir. Ayine katılımsız gözlemci kimliği ile dahil olunup, bulgulara yönelik veriler gözlem, kamera kayıtları ve görüşmeler ile elde edilmiştir. Ayin repertuvarı, Gomidas Vartabet’in düzenlediği çok sesli notasyon üzerinden takip edilmiş, Arel-Ezgi-Uzdilek nazari anlayışı/altyapısı üzerinden dikte edilip, makam tonlarına uygun şekilde yeniden yazılmıştır. Reçitatif icraların notasyonu ise yalnızca dikte yöntemi ile elde edilmiştir. Ayin boyunca Hicaz, Hüzzam, Rast, Segâh, Acem ve Buselik makamlarının kullanıldığı, özellikle reçitatif icralarda Gomidas'ın yalın standardizasyonundan farklı olarak geleneksel/makamsal melodik kurgulara yer verildiği anlaşılmıştır.

Türk halk hikâyelerinde müzikal unsurların kültürel ve estetik işlevi

2025-09-18T12:18:28+00:00

Türk sözlü kültür geleneğinin en önemli anlatı türlerinden biri olan halk hikâyelerinde müziğin varlığı açıkça görülmesine rağmen, bu yönün yazıya geçirilmesi, sistematik biçimde arşivlenmesi ve müzikoloji perspektifiyle değerlendirilmesi noktasında önemli eksiklikler mevcuttur. Pek çok hikâyede yer alan türküler yalnızca güfte olarak günümüze ulaşmış, makam, ritim ve icra özellikleri kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Âşıkların saz eşliğinde icra ettikleri şiirler, hikâyelerin yalnızca sözlü aktarımını değil, aynı zamanda müzikal bir estetikle topluma mal edilmesini sağlamıştır. Bu çalışmada bu boşluğu doldurmak amaçlanmaktadır. Bu araştırmada nitel yöntem tercih edilmiş ve betimsel yaklaşım esas alınmıştır. Halk hikâyeleri üzerine yapılmış çalışmalar taranmış, ilgili literatür incelenmiş ve müzikal unsurların tespit edilmesine yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırmada kullanılan dokümanlar, Anadolu ve Türk dünyasının farklı coğrafyalarında derlenmiş halk hikâyeleri, âşık kahvehanelerinde yapılan ses ve görüntü kayıtları, yazılı kaynaklar ve halk müziği repertuarlarına ait örneklerdir. Ayrıca halk hikâyelerinin operalara ve farklı müzik türlerine konu olması da dikkate alınarak, bu alandaki arşivler ve akademik çalışmalar değerlendirilmiştir. Elde edilen materyaller, içerik ve işlev odaklı bir çözümleme sürecinden geçirilmiştir. Hikâyelerdeki şiirlerin türkü formunda icrası, kullanılan makam ve ritimlerin çeşitliliği, saz başta olmak üzere çalgıların rolü ve bu unsurların anlatının duygusal yoğunluğunu nasıl desteklediği betimlenmiştir. Araştırma bulguları, halk hikâyelerinin müzikal unsurlarının toplumsal ve sanatsal işlevler açısından vazgeçilmez bir rol üstlendiğini göstermektedir. Ancak müzik unsurlarının yazılı ve görsel kayıtlarla yeterince belgelenmemiş olması önemli bir eksikliktir. Özellikle operalara ve türkülere ilham veren halk hikâyelerinin müzikal yönü çağdaş yöntemlerle kayda alınması, notaya geçirilerek arşivlenmesi ve müzikoloji disiplini içinde daha geniş ölçekte incelenmesi bu geleneğin korunması açısından büyük önem taşımaktadır.

Bayram Salâtı üzerine bir inceleme: Eyüp Sultan Camii örneği

2025-08-28T06:20:55+00:00

Bu çalışma, Osmanlı ve erken Cumhuriyet İstanbul’unda bayram günlerinin dinî ve musikî yönünü, özellikle “Bayram Salâtı” geleneği çerçevesinde incelemektedir. İlk aşamada, salâ türlerine dair klasik kaynaklar ve musiki literatürü taranarak tarihsel ve kuramsal bir çerçeve oluşturulmuştur. Ardından sık kullanılan salat türlerinin notalarına yer verilmiştir. Bu türlere ait farklı kişi veya toplulukların örnek icraları QR Kod aracılığıyla sunulmuştur. Ardından Bayram Salâtı uygulamaları üzerinde ayrıntılı biçimde durulmuştur. Bu bağlamda, Hatib Zakirî Hasan Efendi tarafından Bayatî makamında bestelenmiş Bayram Salâtı örneği hem notaya alınmış şekliyle hem de Klasik Türk Musikisi ve dinî musikinin önde gelen icracılarından Bekir Sıdkı Sezgin’in seslendirdiği kayıt aracılığıyla QR kod sistemine aktarılmıştır. Böylece hem yazılı hem işitsel belge bir araya getirilerek araştırmacılara çok yönlü bir erişim imkânı sağlanmaktadır. Bunun yanı sıra, Eyüp Sultan Camii’nde yaklaşık yarım asır boyunca müezzinlik yapmış olan Sefer Elmas’tan derlenen Segâh makamındaki Bayram Salâtı versiyonu araştırmacı tarafından notaya alınmış olup, bu örnek literatürde ilk kez yayımlanarak hem nota hem QR kod ile makaleye eklenmiştir. Bu durum, çalışmanın özgün katkısını ortaya koymakta ve alanda daha önce kayda geçirilmemiş bir geleneği gün yüzüne çıkarmaktadır. Çalışma, bir yandan tarihsel sürekliliği gösterirken, diğer yandan cami musikisinin çeşitliliğini ve zenginliğini ortaya koymayı hedeflemektedir. Sonuç olarak bu araştırma, unutulmaya yüz tutmuş bir dinî musiki formunun belgelenmesi, arşivlenmesi ve muhtemel uygulama sahasına taşınması konusunda önemli bir katkı sunmaktadır.

Türk makam müziğinin teorik ve akademik ufukları üzerine Prof. Ruhi Ayangil ile görüşme

2025-09-05T05:00:22+00:00

Bu görüşmede, Prof. Ruhi Ayangil ile Türk makam müziğinin teorik, tarihsel ve akademik boyutları ele alınmaktadır. Görüşmede öncelikle “usûl” kavramının yalnızca ritmik bir yapı değil, aynı zamanda düşünsel ve estetik bir temel taşı olduğu vurgulanmakta; Antik Yunan vezinlerinden aruz kalıplarına uzanan tarihsel bağlamda usûlün dönüşümü tartışılmaktadır. Mevlevî âyinleri ve tasavvuf musikisinin icrası, mistik gelenek ile akademik temsil arasındaki gerilim çerçevesinde değerlendirilmekte; modern konservatuvar eğitiminin eksiklikleri ve metodolojik sorunları üzerinde durulmaktadır. Cumhuriyet döneminde geleneksel müziğin kurumsallaşma süreci, repertuar seçimindeki daralmalar ve liyakat tartışmaları üzerinden eleştirilmekte; eğitim ve icra pratiklerinde nitelikli repertuarların yeniden merkezî bir konuma oturtulması gerektiği dile getirilmektedir. Ayrıca Türk makam müziği araştırmalarının günümüzdeki yönelimleri, organoloji, ritmoloji ve müzikoloji ekseninde yeniden tanımlanmakta; genç araştırmacılar için kavramsal ve arşivsel çalışma alanları önerilmektedir. Prof. Ayangil, Türk makam müziği Akademik Çevresi (TUMAC) örneği üzerinden bağımsız ve kolektif araştırma faaliyetlerinin önemini vurgulayarak, disiplinlerarası bir perspektifle hazırlanacak kapsamlı bir Türk makam müziği ansiklopedisinin ihtiyaç olduğunun altını çizmektedir. Bu bağlamda röportaj, Türk makam müziğinin geçmişten günümüze teorik temelleri, icra gelenekleri ve akademik temsil biçimleri üzerine önemli bir tartışma sunmaktadır.