İcra sürecinde peşrevlerin sınıflandırılması

Özet

Klâsik Türk Müziği repertuvarında peşrev, büyük usûlde bestelenen ve bu özelliğinden dolayı geniş makam seyri alanına sahip bir saz eseri formudur. Tarihi süreçte özellikle hâne sayıları açısından değerlendirilerek yani fiziksel özelliklerine göre incelenerek farklı isimler altında anılmışlardır. Peşrevlere yönelik yapılan birçok araştırmadan farklı olarak bu araştırmada, peşrevler yapısal özelliklerinden ziyade icra özellikleri açısından incelenmiş, kendi içinde sınıflandırılmıştır. Araştırma, peşrev formunda eserlerin icra sürecinde, araştırma dâhilinde sunulacak pek çok özellikten dolayı, birbirlerinden ayrılması yönünde icracılara kaynaklık etmesi açısından önemlidir. Türk müziğinde icra süreçlerinde peşrevlerin sınıflandırılması durumu bu araştırmanın problemidir. Araştırmada; nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi/analizi kullanılmıştır. Klâsik Türk müziği repertuvarında yer alan peşrev formundaki eserlerin, icra sürecinde sınıflandırılması aşamasında, usûl, dönem, üslûp, takım içerisinde yeri, isimlendirilmesi, nerede icra edileceği, ne amaçla bestelendiği şeklinde ölçütler esas alınmıştır. Buna göre peşrevlerin, âyin, klâsik fasıl, şarkı faslı, solo çalgı konserleri ve mehterde icra edilemek üzere 5 farklı icra alanında kullanıldığı, her kullanım alanıyla ilgili olarak da farklı özellikler gösterdiği tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda, peşrevlerin hizmet ettikleri alan ve işlevsel özellikleri bakımından hangi özellikleri taşıdığı ortaya çıkmıştır. Bu özellikler doğrultusunda, alanda eser formlarıyla ilgili yapılan araştırmalarda teorik bilgilerin yanı sıra icra sürecini etkileyen uygulama bilgilerine de ihtiyaç duyulduğu görülmekte ve bu yöndeki çalışmaların hızlandırılması önerilmektedir.