Bayram Salâtı üzerine bir inceleme: Eyüp Sultan Camii örneği

Özet

Bu çalışma, Osmanlı ve erken Cumhuriyet İstanbul’unda bayram günlerinin dinî ve musikî yönünü, özellikle “Bayram Salâtı” geleneği çerçevesinde incelemektedir. İlk aşamada, salâ türlerine dair klasik kaynaklar ve musiki literatürü taranarak tarihsel ve kuramsal bir çerçeve oluşturulmuştur. Ardından sık kullanılan salat türlerinin notalarına yer verilmiştir. Bu türlere ait farklı kişi veya toplulukların örnek icraları QR Kod aracılığıyla sunulmuştur. Ardından Bayram Salâtı uygulamaları üzerinde ayrıntılı biçimde durulmuştur. Bu bağlamda, Hatib Zakirî Hasan Efendi tarafından Bayatî makamında bestelenmiş Bayram Salâtı örneği hem notaya alınmış şekliyle hem de Klasik Türk Musikisi ve dinî musikinin önde gelen icracılarından Bekir Sıdkı Sezgin’in seslendirdiği kayıt aracılığıyla QR kod sistemine aktarılmıştır. Böylece hem yazılı hem işitsel belge bir araya getirilerek araştırmacılara çok yönlü bir erişim imkânı sağlanmaktadır. Bunun yanı sıra, Eyüp Sultan Camii’nde yaklaşık yarım asır boyunca müezzinlik yapmış olan Sefer Elmas’tan derlenen Segâh makamındaki Bayram Salâtı versiyonu araştırmacı tarafından notaya alınmış olup, bu örnek literatürde ilk kez yayımlanarak hem nota hem QR kod ile makaleye eklenmiştir. Bu durum, çalışmanın özgün katkısını ortaya koymakta ve alanda daha önce kayda geçirilmemiş bir geleneği gün yüzüne çıkarmaktadır. Çalışma, bir yandan tarihsel sürekliliği gösterirken, diğer yandan cami musikisinin çeşitliliğini ve zenginliğini ortaya koymayı hedeflemektedir. Sonuç olarak bu araştırma, unutulmaya yüz tutmuş bir dinî musiki formunun belgelenmesi, arşivlenmesi ve muhtemel uygulama sahasına taşınması konusunda önemli bir katkı sunmaktadır.