Zarbi muğamların öğretiminin incelenmesi

Özet

Zarbi muğamlar, süre bakımından destgah türlerine göre daha kısa ve özlü bir yapıya sahip olsalar da, bu tür eserlerin doğru ve etkili bir şekilde icrası yüksek düzeyde bir müzikal yetkinlik gerektirir. Bu bağlamda, icracının geniş bir ses aralığına sahip olması, tiz tınıları doğru şekilde üretebilmesi, güçlü bir icra tekniğine hâkim olması ve "kavul" eşliğinde melodik uyumu sağlayabilmesi büyük önem taşır. Zarbi muğamlar, sözlü geleneğe dayanan profesyonel müzik türlerinden biridir. Bu tür, destgahlardan farklı olarak tek parça yapılıdır ve çoğunlukla vokal-enstrümantal bir icra biçimini içerir; yani şarkıcı ve müzisyenlerin bir topluluk hâlinde birlikte seslendirdiği bir müzik formudur. Bu çalışmada, zarbi muğamların hanendelik sanatındaki yeri ve önemi üzerinde durulmaktadır. Özellikle bu türün hangi ses aralıklarında icra edilmesi gerektiği ve hangi ritmik yapılarla uyum sağladığına ilişkin analizler sunulmaktadır. Çalışmanın analiz kısmında, Azerbaycan’ın önde gelen müzikolog ve bilim insanları olan M. İsmayılov, İ. Köçərli, R. Zöhrabov, R. Hüseynov ve F. Xalıkzade’nin ulusal müzik kaynakları üzerine yaptıkları analiz yöntemlerinden yararlanılmıştır. Zarbi muğamlar, muğam sanatının gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda, çalışmada yedi zarbi muğam ile üç şikeste örneği ele alınmış; bunların isimleri verilmiş ve içeriklerine dair temel bilgiler sunulmuştur. Araştırma sürecinde elde edilen bulgulara göre, özellikle “Şirvan Şikestesi” adlı zarbi muğamın uzun yıllar boyunca meclislerde, konser salonlarında ve düğünlerde hanendeler tarafından icra edildiği, günümüzde de sevilerek seslendirildiği belirlenmiştir. Ancak bu önemli muğamların üniversitelerde yalnızca enstrümantal bölümlerle sınırlı kalması ve hanende sınıflarında öğretilmemesi pedagojik açıdan eksiklik olarak değerlendirilmektedir.