Akordeon ailesine mensup çalgıların Türk halk oyunları müzikleri icrasında kullanım durumu

Özet

Klasik Batı Müziği çalgılarından olan Akordeon, zengin ve etkileyici ses sahası özelliği olmasından kaynaklı dünyada yaygın kullanılan çalgılar arasına girmiştir. Aynı doğrultuda ülkemizde de varlığını gösteren Akordeon, Türk müzik kültüründe ve bilhassa Türk halk danslarında sıkça tercih edilen çalgılardan olmuştur. Berlin’de 1822 yılında Alman Christian Friedrich Buschmann tarafından piyano ve org çalgılarının akordunu kolaylaştırmak amacıyla üretilen çalgı, Viyanalı org ustası Cyrill Demian tarafından geliştirilmiş ve 1829 yılında akordeon olarak patenti alınmıştır. Akordeon, kısa sürede büyük bir etki yaratarak dünya genelinde yayılmıştır. Bu süreçte birçok farklı akordeon modeli geliştirilmiş ve çeşitli isimlerle anılan akordeon ailesine mensup başka çalgılar da ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, akordeon ailesinin Türk müzik kültürüne ne zaman ve nasıl girdiği detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Ayrıca, akordeon ailesinin Türk halk oyunlarındaki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur.  Akordeon Türkiye’de Karadeniz, Doğu Anadolu, İç Anadolu, Marmara ve Ege olmak üzere genellikle bu 5 bölgede icra edildiği bilinmektedir. Bu bölgelerdeki icra yoğunluğunun en büyük etkeni Anadolu’ya gelen göçlerin ağırlıklı olarak bu bölgelerde yaşamasıdır. Anadolu’da icra edilen dans türlerinde geleneksel ortamlarda akordeonun genellikle Kafkas, Bar, Horon, Hora ve Karşılama türündeki danslara eşlik ettiği görülmektedir fakat günümüzde müzik düzenlemelerinde bu çalgının Zeybek türünde danslarda özellikle kadın oyunları müziklerinde eşlik ettiğine rastlanmaktadır. Akordeon ailesinin ülkemizin muhtelif bölgelerinde yaşayan etnik kimliklerin müzik kültürlerinde yer aldığı gözlemlenmiştir. Bunlar genel olarak Kafkasya ve Balkanlardan göç etmiş olduğu tespit edilmiştir. Bu etnik gruplar bahsi geçen çalgıları gerek halk danslarında gerekse de halk müziklerinde yoğun bir şekilde tercih ettikleri sonucuna ulaşılmıştır.