Azerbaycan türkülerinin Türkiye'nin Iğdır ve Kars yörelerinde icra özellikleri

Özet

Geniş bir coğrafi alana sahip olan Türkiye'nin Doğu Anadolu bölgesinde Azerbaycan türkülerinin daha çok kullanıldığına, sevildiğine ve seslendirildiğine tanık oluyoruz. Halk müziğinin en eski türlerinden biri olan türküler, Türkiye ve Azerbaycan müziklerinde kadim ve renkli türler arasında en önemli yerlerden birini almıştır. Belli tarihsel süreçlerin bir sonucu olarak halkların göç etmesi, gittikleri her yerde ulusal değerlerini yaşatmalarına neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'nin Iğdır ve Kars bölgelerinde yaşayan insanların hayatında Azerbaycan türkülerinin yeri ve önemini araştırmak ve aynı zamanda bu bölgelerde icra edilen türkülerimizin icra özelliklerini ve farklı versiyonlarını incelemektir. Çalışmanın ana problemi Azerbaycan türkülerin Iğdır ve Kars yörelerindeki icra özelliklerini, benzer ve farklı versiyonlarını örneklerle ortaya çıkarmaktır. Eski folklor örnekleri nesilden nesile sözlü olarak aktarılırken bir takım değişikliklere uğramış ve böylece farklı versiyonları ortaya çıkmıştır. Bugün Azerbaycan müziğinin kardeş Türkiye Cumhuriyeti'nin birçok bölgesinde, özellikle Doğu Anadolu'da daha sık çalınması tesadüf değildir. Bu folklor örnekleri sadece orada yaşayan Azerbaycan Türklerinin hayatında önemli bir unsur olarak kalmamış, aynı zamanda o bölgede yaşayan diğer milletlerin kültürlerini de etkilemiştir. Avrupa ve Asya kültürlerinin buluşma noktası sayılan Türkiye'nin Iğdır ve Kars bölgeleri başta olmak üzere Doğu Anadolu'da geçmişin gelenekleri bugün de yaşatılmaktadır. Türküler arasında dillere destan, gencinden yaşlısına herkes tarafından söylenen pek çok türkü bulunmaktadır. Bunlardan “Sarı Gelin”, “Laçın”, “Gözelim Sensen”, “Apardı Seller Saranı”, “Küçelere Su Sepmişem”, “Eziz Dostum”, “Ay Gız, Kimin Gızısan”, bestekar şarkılarından “Nazende Sevgilim”, “Reyhan”, “Gal Sene Gurban” vb. buna örnek olabilir. Iğdır-Kars yörelerinde icra edilen Azerice şarkı ve dansların bazen başka isimlerle anıldığını da belirtmek gerekir: “Yaylıg” – “Abbas kendi”, “Abbas geldi”; “Çal, oyna” – “Hingizar”, “Han Gizdar”, “Dost Bağında Açılıp Güller”, “Gülü sümbüller”; “Guban'ın Ağ alması” – “Iğdır'ın Al elması”; “Araz axır gıygacı” – “Araz gelir gıygacı”; “Beri Bax” – “Pencereden daş gelir” vs. Çalışmaya türkülerin nota örnekleri dahil edilmiş, onların teorik incelemesine yer verilmiş ve her  şarkının metninin hem Türkçe hem de Azerbaycan versiyonları sunulmuştur. Araştırma sürecinde hem kaynak kişilerden hem de çeşitli yazılı kaynaklardan bilgi edinilmiştir. Sonuç olarak söyleyebiliriz ki, milli kültürün nadide incileri olan Azerbaycan türküleri, müzik folklorunun mükemmel örnekleri olduğu gibi milli şiir sanatının da tükenmez bir kaynağıdır. Şarkılardaki rengarenk içerik özellikleri, şiir ve müziğin birlikteliği sayesinde parlak somutlaşmasını buluyor. Bugün Iğdır ve Kars nüfusunun büyük çoğunluğu Azerbaycan Türkleridir. Dolayısıyla bu bölgelerde atalarımızdan bize miras kalan gelenekler büyük bir özveriyle yaşatılmaktadır. Gelecekteki çalışmalarda bu işin devamı olarak Iğdır ve Kars bölgelerinde faaliyet gösteren müzik grupları ile görüşerek Azerbaycan türkülerinin o bölgelerin törenlerindeki rolünü incelemek mümkündür.